Opracowanie katalizatorów rozwoju współpracy transgranicznej przy wschodniej granicy Unii Europejskiej.

dr hab. Danuta Guzal-Dec, dr Agnieszka Kuś, dr Marek Kuźmicki, dr Łukasz Zbucki, dr Mariusz Pyra.

STRESZCZENIE OPISU WPŁYWU

Badania skoncentrowane były na zidentyfikowaniu uwarunkowań i możliwości poprawy warunków współpracy transgranicznej przy wschodniej granicy Polski/zewnętrznej granicy UE. Biorąc pod uwagę specyficzną złożoną sytuację społeczności zamieszkujących peryferyjne obszary przygraniczne i potrzebę wdrażania koncepcji zrównoważonego i wielofunkcyjnego rozwoju zaproponowano katalizatory służące poprawie warunków funkcjonowania podmiotów gospodarczych oraz efektów współpracy transgranicznej. Szczególną uwagę poświęcono potrzebie tworzenia sieci współpracy i budowie platformy komunikacji społecznej i biznesowej. Badania wskazały konkretne działania rozwoju turystyki na rzecz rozwoju wielofunkcyjnego tych problemowych peryferyjnych obszarów. Badacze opracowali kanwę strategii rozwoju turystyki obszaru transgranicznego oraz sformułowali konkretne rozwiązania i zalecenia dla przedsiębiorstw, społeczności lokalnych i władz samorządowych wspierające rozwój współpracy transgranicznej.

CHARAKTERYSTYKA GŁÓWNYCH WNIOSKÓW Z BADAŃ NAUKOWYCH

Badania nad rozwojem współpracy transgranicznej przy zewnętrznej granicy UE podjęte zostały po 2005 r., zaraz po akcesji Polski do UE i uwzględniały szczególne uwarunkowania i wyzwania dla podtrzymania żywotności tych obszarów. Wraz z rozpoznawaniem szczegółowych determinant rozwoju tych obszarów badania były pogłębiane, a ich wartość coraz większa. W pierwszym etapie (2005-2013) rozpoznano ogólne i szczegółowe determinanty rozwoju tych obszarów, by poszukiwać katalizatorów rozwoju współpracy [R1, R2]. Badania z tego okresu ujawniły, że ze względu na specyficzne położenie i rolę regionu, jednym z kluczowych czynników rozwoju gospodarczego jest rozwój turystyki jako ważnego kierunku zrównoważonego i wielofunkcyjnego rozwoju. Szczelne granice państwa powinny być postrzegane jako atrakcje turystyczne, na bazie których należy tworzyć nowe produkty turystyczne. Międzypaństwowe wydarzenia dają szansę na przełamywanie barier i oporów władz, a w dalszej perspektywie na rozwój np. małej infrastruktury turystycznej. W badaniach podkreślono konieczność przełamywania stereotypów, które spowalniają rozwój turystyki przygranicznej. Badania podmiotów i instytucji funkcjonujących na tych obszarach pokazały, że w związku z ograniczonymi możliwościami konkurencyjnymi małych podmiotów, przedsiębiorstwa i społeczności lokalne potrzebują dodatkowego wsparcia instytucjonalnego zwłaszcza w obszarze promocji swojej działalności i umożliwienia rozwoju międzynarodowych kontaktów biznesowych [R3].

Drugi etap badań 2014-2020 ukierunkowany był na projektowanie katalizatorów wsparcia rozwoju współpracy transgranicznej. Badania nad budowaniem sieci współpracy transgranicznej na rzecz poprawy komunikacji społecznej pokazują, że udział w strukturach sieciowych wzmacnia procesy pomnażania i zarządzania zasobami, istotnymi dla współpracy transgranicznej. Relacje w obrębie sieci wyposażonej w technologie informacyjne są bardziej wyspecjalizowane, częstsze, umożliwiają zaspokojenie różnego rodzaju potrzeb, a w tym dostępu do informacji, poszerzania wiedzy [R4]. Badania wśród przedsiębiorców ujawniły trudności w nawiązywaniu międzynarodowych kontaktów biznesowych oraz niedostateczną pomoc samorządów w zakresie wspierania rozwoju przedsiębiorczości i promowania współpracy z przedsiębiorcami z zagranicy. Istnieje potrzeba poprawy dostępu do informacji i wypracowania lepszych form w zakresie nawiązywania współpracy zagranicznym przedsiębiorcom przez instytucje otoczenia biznesu z jednostkami samorządu terytorialnego [R5].

CHARAKTERYSTYKA ROLI PODMIOTU W OSIĄGNIĘCIU EFEKTÓW DZIAŁALNOŚCI NAUKOWEJ

Badania charakteryzowało kompleksowe, wielopoziomowe i interdyscyplinarne podejście do trasngraniczności i pragmatyczne podejście do wykorzystania specyfiki lokalizacji jako stymulatora zrównoważonego i wielofunkcyjnego rozwoju obszaru Polska-Białoruś – wschodniej flanki UE. W badaniach określono:
– determinanty rozwoju współpracy transgranicznej z perspektywy makro i mikroekonomicznej (M. Adamowicz, A. Siedlecka, M. Zwolińska-Ligaj, D. Guzal-Dec, J. Żurakowska-Sawa, A. Cyburt),
– uwarunkowania rozwoju funkcji turystycznej (ujęte z perspektywy geografii społeczno-ekonomicznej i gospodarki przestrzennej stanowiły kanwę strategii rozwoju turystyki obszaru transgranicznego) (T. Mazurek, Ł. Zbucki),
– znaczenie sieciowania dla rozwoju współpracy transgranicznej w perspektywie socjologicznej (D. Błaszczak),
– relacje przedsiębiorstwa-samorząd-instytucje otoczenia biznesu w obszarze transgranicznym (M. Pyra),
by zaprojektować platformę komunikacji społeczno-biznesowej stanowiącego katalizator rozwoju współpracy transgranicznej.

OPIS BIBLIOGRAFICZNY i STRESZCZENIE OSIĄGNIĘĆ NAUKOWYCH

[R1] Rozwój transgranicznej współpracy gospodarczej w regionie Biała Podlaska-Brześć.
Red. M Adamowicz, A. Siedlecka, Wydawnictwo PWSZ w Białej Podlaskiej, 2007.
Badacze przeprowadzili kompleksową analizę różnorakich uwarunkowań współpracy społeczno-gospodarczej w szczególności w aspektach dotyczących funkcjonowania gospodarstw domowych przedsiębiorstw i samorządów. Zidentyfikowano główne bariery rozwoju i potrzeb współpracy gospodarczej na wschodnich obszarach peryferyjnych.

[R2] Ruch graniczny w kontekście rozszerzenia Unii Europejskiej.
Red. M Adamowicz, A. Siedlecka, Wydawnictwo PWSZ w Białej Podlaskiej, 2008.
Badacze zidentyfikowali szczegółowe bariery rozwoju współpracy transgranicznej, w tym w obrębie instytucjonalnego wsparcia rozwoju współpracy. Szczególne miejsce zajmują badania nad przedsiębiorczością i determinantami jej rozwoju na obszarach transgranicznych. W badaniach zidentyfikowano bariery i możliwości rozwoju przedsiębiorczości na obszarze transgranicznym Polska-Białoruś.

[R3] How to promote a Cross-Border Region as a Tourism Destination – The Case Study of the Bug Euroregion. T. Studzieniecki, T. Mazurek, Tourism Rewiev, Vol. 62, no 1, pp. 34—38, 2007.
Badacze eksplorowali szczegółowe uwarunkowania rozwoju turystyki przygranicznej. W swoich badaniach poruszyli prawne i organizacyjne aspekty dotyczące ruchu turystycznego w regionach przygranicznych i zidentyfikowali bariery oraz perspektywy rozwoju turystyki przygranicznej.

[R4] D. Błaszczak, Kapitał społeczny w sieci współpracy transgranicznej Białej Podlaskiej i Brześcia, Biała Podlaska: Wydawnictwo PSW JPII, 2016.
Badacz zgłębił szeroko pojmowaną problematykę nawiązywania sieci współpracy transgranicznych z perspektywy społeczno-ekonomicznej (socjologii gospodarki). W swoich badaniach zidentyfikował szanse, bariery i czynniki powstawania skutecznych sieci współpracy transgranicznej obejmującej różne podmioty zlokalizowane po obu stronach granicy.

[R5] Cross-border cooperation and development of entrepreneurship in selected Polish-Belarusian border areas. K. Świerczewska-Pietras, T. Siluk, M. Pyra, Biała Podlaska: Wydawnictwo PSW JPII, 2015.
Międzynarodowy zespół badawczy zrealizował badania dotyczące współpracy transgranicznej i rozwoju przedsiębiorczości na obszarach przygranicznych. Badacze z PSW zidentyfikowali potrzeby zgłaszane przez przedsiębiorców po stronie polskiej odnośnie usprawnienia współpracy i poprawy efektywności. Monografia powstała w ramach projektu Stworzenie transgranicznej platformy BIZESTRANS promującej i wspierającej współpracę między biznesem a instytucjami naukowymi w kierunku ich lepszych powiązań.

CHARAKTERYSTYKA WPŁYWU DZIAŁALNOŚCI NAUKOWEJ, W TYM KTÓREJ WYNIKI SĄ PRZEDMIOTEM KOMERCJALIZACJI, ZE WSKAZANIEM ZWIĄZKU MIĘDZY DZIAŁALNOŚCIĄ NAUKOWĄ A TYM WPŁYWEM ORAZ GRUPY SPOŁECZNEJ BĘDĄCEJ BENEFICJENTEM TEGO WPŁYWU I OBSZARU, NA KTÓRY DZIAŁALNOŚĆ NAUKOWA MA NAJWIĘKSZY WPŁYW

Wpływ badań nad tematyką transgraniczności wynika z potrzeby wsparcie współpracy transgranicznej przy wschodniej granicy UE. Głównym założeniem było promowanie nowego, ukierunkowanego na komunikację i współpracę podejścia zmierzającego do niwelowania barier współpracy i wzmocnienia powiązań biznesowych partnerów działających po obu stronach granicy. Jako instrument służący osiągnięciu tego celu przyjęto popularyzację specjalistycznej wiedzy dotyczącej praktycznych aspektów nawiązywania współpracy transgranicznej i budowania sieci współpracy oraz prowadzenia działalności gospodarczej (stymulowania przedsiębiorczości i kreatywności biznesowej). W tym celu organizowano konferencje, warsztaty i spotkania konsultacyjne, w których uczestniczyli przedstawiciele samorządów z Polski i Białorusi, jak również zrzeszeni w izbach gospodarczych przedsiębiorcy. Działania te umożliwiły polskim i białoruskim przedsiębiorcom zrzeszonym w stowarzyszeniach i izbach gospodarczych dostęp do przełomowych wyników badań oraz zaawansowanej, specjalistycznej wiedzy i szeregu innowacyjnych rozwiązań które, zwiększyły zakres współpracy działających na terenach przygranicznych przedsiębiorstw podnosząc ich konkurencyjność na rynkach zagranicznych i pozwalając na poprawę wyników finansowych. Nauka stała się mostem łączącym Zachód ze Wschodem, bramą do integracji [S1].

Szczegółowa eksploracja problemów rozwoju turystyki transgranicznej, dała podstawę do zaprojektowania strategii rozwoju turystyki obszaru transgranicznego. W efekcie badań pracowników PSW nad efektywnym wykorzystaniem potencjału turystycznego obszarów przygranicznych wskazujących na konieczność tworzenia nowych produktów turystycznych zrealizowano projekt pt. „Szlak rowerowy – Śladami Nadbużańskich Tajemnic”[S2, S3]. Projekt pt. „Szlak rowerowy – Śladami Nadbużańskich Tajemnic” miał międzynarodowy zasięg i przyniósł szereg społeczno-ekonomicznych korzyści, które w latach 2017-2020 oddziaływały na społeczności lokalne zamieszkujące tereny przygraniczne Polski i Białorusi. Powstała w ramach realizacji projektu internetowa platforma współpracy (http://www.szlak-rowerowy.akademiabialska.pl/) stanowiła katalizator stymulowania transgranicznej współpracy. Przyczyniła się do integracji obszarów przygranicznych i wymiany doświadczeń, a także umożliwiała przepływ wiedzy i wymianę poglądów w zakresie rozwoju lokalnej turystyki (w tym tworzenia nowych produktów turystycznych). W wyniku realizacji projektu powstały trzy nowe transgraniczne produkty turystyczne: trójjęzyczna mapa i przewodnik turystyczny oraz trasa rowerowa o długości 600 km wraz z siecią tablic informacyjnych oraz oznakowaniem miejsc postojowych, co służyło także promocji regionu. Ożywiono ruch turystyczny co poprawiło sytuację ekonomiczną, warunki funkcjonowania podmiotów, na czele z branżą gastronomiczną, co pozwoliło na uruchomienie nowych miejsc pracy [S3].

Z uwagi na fakt, iż współpraca transgraniczna odbywa się w ramach sieci relacji społecznych położono szczególny nacisk na zbadanie procesów komunikacji w tych sieciach. Analizom poddano transgraniczne projekty i inne inicjatywy, w których w rożnych sieciach relacji brało udział około 100 podmiotów, w tym o szczególnym znaczeniu instytucjonalnym, zlokalizowanych na obszarze miast: Biała Podlaska i Brześć.. Badanie pozwoliło na dogłębne określenie silnych i słabych stron procesu komunikacji w układzie Quintuple Helix (gospodarka- społeczeństwo- samorząd- instytucje kultury- szkolnictwo wyższe) i przyczyniło się do powstawania skutecznych sieci współpracy transgranicznej obejmującej różne podmioty zlokalizowane po obu stronach granicy [S4].

W odpowiedzi na zidentyfikowane w badaniach problemy współpracy transgranicznej dotyczące potrzeby wsparcia w zakresie komunikacji biznesowej zrealizowano projekt BIZNESTRANS. Powstała w ramach projektu elektroniczna platforma komunikacji biznesowej umożliwiła wymianę doświadczeń i dobrych praktyk co pozwoliło lepiej zrozumieć procesy/problemy związane ze nawiązywaniem współpracy z zagranicznym partnerem. Dostęp do transgranicznej platformy komunikacji stanowił swoisty katalizator, gdyż umożliwił transfer know-how dotyczący instrumentów wspierających efektywność i skuteczność prowadzonej działalności gospodarczej i transgranicznej współpracy gospodarczej, a także zwiększył powiązania biznesowe między partnerami z Polski i Białorusi. Duże znaczenie dla wspierania rozwoju przedsiębiorstw przygranicznych miał również wydany (w nakładzie 600 egz.) w ramach realizacji projektu BIZNESTRANS trójjęzyczny poradnik dla przedsiębiorców [S5].

SZCZEGÓŁOWA CHARAKTERYSTYKA DOWODÓW WPŁYWU DZIAŁALNOŚCI NAUKOWEJ

[S1] Wystąpienia i poświadczenia polskich i białoruskich przedsiębiorców (wystąpienia Svetlany Stepanyuko raz Alexandra Konovalova; poświadczenia Jarosława Łepeckego (Dombud), Tatiany Aleksandrownej Pipper (dyrektor ArtPipper) oraz Tatiany Yukhnovich Leonidovnej (HiFi).
Przedsiębiorcy potwierdzają, że dzięki dostępowi do wyników badań pracowników PSW mogli korzystać ze specjalistycznej wiedzy oraz szeregu innowacyjnych rozwiązań, które przyczyniły się do poprawy warunków funkcjonowania i kondycji ekonomicznej prowadzonych przedsiębiorstw. Bardzo cenne zdaniem przedsiębiorców są rezultaty projektu BIZNESTRANS, takie jak wykształcenie nowych zachowań biznesowych i zwiększenie zakresu współpracy z partnerami z zagranicy.

[S2] Pisma podpisane przez Prezydenta Miasta Biała Podlaska M. Litwiniuka potwierdzające znaczenie działalności naukowej i badawczo-rozwojowej pracowników PSW.
W piśmie Prezydent podkreśla, iż wyniki działalności naukowej pracowników PSW miały znaczący wpływ na gospodarkę i rozwój regionalny miasta oraz regionu. Dając podstawę do wypracowania strategii rozwoju turystyki miasta i powiatu doprowadziły do zwiększenia roli turystyki w rozwoju regionu, w szczególności wzmocnienia potencjału turystycznego regionu (rozwój małej infrastruktury) i przyczyniły się do stworzenia silnych więzi społeczno-gospodarczych między Brześciem i Białą Podlaską.

[S3] List referencyjny Kierownika Departamentu Turystyki Wydziału Sportu i Turystyki Brzeskiego Obwodowego Komitetu Wykonawczego potwierdzające polsko-białoruską współpracę badawczą oraz jej istotne znaczenie społeczno-ekonomiczne
Kierownik podkreśla przełomowość i międzynarodowy zasięg badań pracowników PSW, wskazując na społeczne, ekonomiczne i kulturowe rezultaty projektu „Szlak rowerowy Śladami Nadbużańskich tajemnic”, w tym internetową platformę współpracy, która stała się katalizatorem współpracy transgranicznej. Kierownik potwierdza, że wyniki badań pracowników PSW przyczyniły się do polepszenia warunków uprawiania turystyki transgranicznej i były przydatne dla stworzenia regionalnych strategii rozwoju turystyki.

[S4] Wystąpienie Prezesa Bialskopodlaskiej Izby Gospodarczej Leszka Horeglada potwierdzające znaczenie badań prowadzonych przez PSW dla rozwoju przedsiębiorczości w regionie.
Prezes podkreśla, iż aktywność badawcza pracowników PSW wspiera Izbę w realizacji jej statutowych zadań związanych z działalnością szkoleniową, promocyjną i informacyjną, a także działalnością związaną z integrowaniem przedsiębiorców z regionu. Na szczególne uznanie zasługuje zaangażowanie PSW w intensyfikowanie rozwoju współpracy transgranicznej. Wyniki badań zwłaszcza projektu BIZNESTRANS służą pomocą licznym firmom zrzeszonych w BIG, ale także przedsiębiorstwom z Białorusi.

[S5] Poświadczenia ze strony polskich i białoruskich stowarzyszeń przedsiębiorców (Stowarzyszenie Społeczne Związek Przedsiębiorców Regionu Brzeskiego i Bialskopodlaskiej Izby Gospodarczej) potwierdzające znaczenia badań dotyczących współpracy transgranicznej
Pisma polskich i białoruskich stowarzyszeń przedsiębiorców potwierdzają, iż działalność badawcza w zakresie rozwoju współpracy transgranicznej realizowana przez pracowników PSW dostarcza licznym przedsiębiorstwom zrzeszonym w Stowarzyszeniach narzędzi wzmacniających ich innowacyjność i konkurencyjność na rynkach zagranicznych, przyczynia się do lepszego zrozumienia istoty współpracy transgranicznej i w konsekwencji do wzrostu powiązań biznesowych z partnerami między Polską, Białorusią i Rosją.

INFORMACJE, CZY WPŁYW POWSTAŁ W WYNIKU INTERDYSCYPLINARNYCH BADAŃ NAUKOWYCH LUB PRAC ROZWOJOWYCH, ORAZ CHARAKTERYSTYKI ZNACZENIA INTERDYSCYPLINARNOŚCI BADAŃ NAUKOWYCH LUB PRAC ROZWOJOWYCH DLA POWSTANIA TEGO WPŁYWU

Obszar transgraniczny stanowi złożony system podmiotów gospodarczych, instytucji oraz ich wzajemnych interakcji, dlatego też prowadzenie badań o realnym wpływie na społeczeństwo i gospodarkę tego systemu wymaga badań wychodzących poza obszar dyscypliny ekonomia i finanse. Z uwagi na złożony charakter problemu badawczego, niezbędne było podjęcie interdyscyplinarnych badań naukowych.

Perspektywa nauk o zarządzaniu i jakości umożliwiła rozpoznanie interakcji międzyorganizacyjnych na badanym obszarze. Perspektywa socjologiczna pozwoliła poznać specyfikę i możliwości rozwoju sieci społecznych. Perspektywa geografii ekonomicznej i gospodarki przestrzennej przybliżyła środowiskowe i przestrzenne uwarunkowania współpracy transgranicznej. Z perspektywy ekonomicznej, rozpoznano potrzeby i zaprojektowano optymalne narzędzia służące poprawie sytuacji ekonomicznej poszczególnych podmiotów jak i zwiększeniu wielofunkcyjności systemu gospodarczego i zrównoważonemu rozwojowi obszaru transgranicznego przy zewnętrznej granicy UE.