Przejdź do treści

dr Jarosław Żbikowski, prof. dr hab. Józef Bergier, dr hab. Barbara Bergier, dr hab. Agnieszka Siedlecka, dr Dorota Tomczyszyn, dr Dominik Dąbrowski, dr Marek Kuźmicki, dr Elżbieta Szczygielska, dr inż. Tomasz Grudniewski, dr Marian Stelmach, dr Zofia Kubińska.

STRESZCZENIE OPISU WPŁYWU

Badania nad problematyką niepełnosprawności, szczególnie dotyczące zagadnień związanych ze społeczną akceptacją oraz pełnym uczestnictwem osób z niepełnosprawnością (ON) w życiu rodzinnym, zawodowym oraz w czasie wolnym stanowiły jeden z najistotniejszych obszarów aktywności naukowej pracowników PSW od początku jej istnienia. Problematyka ta upowszechniana była w organizowanych systematycznie konferencjach naukowych i naukowo metodycznych oraz projektach naukowo – badawczych. Od 2001 roku do 2012 zorganizowano 7 konferencji oraz 3 projekty naukowe. Efektami działalności naukowej były rekomendacje i konkretne rozwiązania zwiększające aktywność zawodową oraz turystyczno-rekreacyjną ON, a tym samym pełnej ich partycypacji i aktywizacji w życiu społecznym. Ścisła współpraca z organizacjami działającymi na rzecz osób z niepełnosprawnością zaowocowała realizacją projektów „Zróbmy pierwszy krok” 2006 czy „Uczelnia dostępna dla wszystkich” 2020 i „Z myślą o wszystkich”2021.

CHARAKTERYSTYKA GŁÓWNYCH WNIOSKÓW Z BADAŃ NAUKOWYCH

Kluczowe badanie zrealizowane w 2005 roku z grantu PFRON (4/4WPR/B/05) nt. „Społeczne uwarunkowania udziału w turystyce i rekreacji osób niepełnosprawnych zamieszkujących tereny wschodniej Polski” wykazało, że niepełnosprawność wpływa na każdą aktywność życiową ON, ogranicza proces edukacji, dostęp do kultury, rekreacji, turystyki i rynku pracy. Głównymi czynnikami determinującymi aktywność życiową ON na wsi są [R1-R5]: a) stan zdrowia osoby i rodzaj niepełnosprawności; b) kreatywność bezpośredniego otoczenia ON; c) celowa i rzeczywista oferta pracodawców oraz rynku turystycznego w miejscu zamieszkania; d) tworzeniu warunków do organizacji rynku pracy, turystyki i rekreacji dla ON przez samorządy terytorialne; e) profesjonalni terapeuci, instruktorzy, przygotowani do prowadzenia zajęć rekreacyjnych turystycznych z ON; f) zmiany w postawach przedsiębiorców, podniesienie kwalifikacji ON, dzięki e-learningowi, zmiany w ich mentalności, mają szansę przełożyć się na: większą aktywizację zawodową ON, podniesienie standardu życia gospodarstw domowych ON, zmniejszenie izolacji społecznej i zawodowej ON w wieku produkcyjnym.

Innowacyjny projekt badawczy „Determinanty aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych zamieszkałych na obszarach wiejskich” (3/4/WRP/B/08, grant PFRON 2009-2012) zidentyfikował i sprecyzował główne bariery utrudniające udział ON w turystyce i rekreacji [R1-R5]: a) Architektoniczne. Niedostosowanie do potrzeb niepełnosprawnych przestrzeni społecznej; b) Komunikacyjne. Środki i infrastruktura komunikacyjna nie jest dostosowane do potrzeb niepełnosprawnych; c) Społeczne. Stosunek społeczeństwa do ON prowadzący do ograniczanie aktywności i izolacji ON; d) Ekonomiczne. Niski stan dochodów niepełnosprawnych utrudnia im dostęp do obiektów turystycznych, zakupu potrzebnego sprzętu czy uczestnictwa w rożnego rodzaju imprezach turystycznych; e) Ideologiczne. Niespójność miedzy deklaracjami a praktycznym działaniem urzędów państwowych odpowiedzialnych za politykę społeczną państwa; f) Rodzina, jej status ekonomiczny, poziom wykształcenia członków rodziny, aktywność zawodowa, charakter pracy mają znaczący wpływ na podejmowanie przez ON pracy, edukacji czy aktywności wolnoczasowej; g) Niedostateczna informacja o potrzebach ludzi niepełnosprawnych i możliwości ich zaspokojenia; h) Mała aktywność organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego w tworzeniu odpowiednich warunków materialno–technicznych do uprawiania turystyki i rekreacji przez ON

CHARAKTERYSTYKA ROLI  PODMIOTU  W OSIĄGNIĘCIU  EFEKTÓW  DZIAŁALNOŚCI  NAUKOWEJ

Osiągnięte efekty działalności naukowej w zakresie aktywności zawodowej oraz wolnoczasowej ON z obszarów wiejskich odzwierciedliły:
inicjatywy legislacyjne (2007-2010) podejmowane i prowadzone przez senatora Józefa Bergiera. Wnioski i rekomendacje z wyników badań zostały włączone w projekty ustaw i rozporządzeń dotyczących roli animatora społecznego ON, a także zmian w ustawie o sporcie, w tym sporcie ON oraz ustawy o kulturze fizycznej.
Innowacyjny model przedsiębiorstwa zatrudniającego ON opracowany przez zespół pod kierunkiem J. Żbikowskiego (2008-2012),
Stworzenie platformy e-learningowej jako narzędzia do aktywizacji zawodowej i partycypacji społecznej ON, rekomendacji zwiększającej aktywność wolnoczasową ON zamieszkałych na obszarach wiejskich.

W badaniach ogromny wkład wnieśli na przestrzeni lat 2000-2020: J.Bergier, B.Bergier, A.Siedlecka, D.Tomczyszyn, D.Nałęcka, Z.Kubińska, D.Dąbrowski, M.Kuźmicki, T.Grudniewski, W.Romanowicz, E.Szczygielska, M.Stelmach, J.Żbikowski, W.Denisiuk


OPIS BIBLIOGRAFICZNY i STRESZCZENIE OSIĄGNIĘĆ NAUKOWYCH

[R1] Żbikowski J., Dąbrowski D., Kuźmicki M.: Determinanty aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych zamieszkałych na obszarach wiejskich Tom I, Projekt badawczy realizowany ze środków PFRON w latach 2008 – 2012 „Determinanty aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych zamieszkałych na obszarach wiejskich”. Umowa nr 3/4/WRP/B/08 – PSW im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej, 2012, ISBN: 978-83-61044-50-5.
W publikacji zarysowano różnorodność problemów społeczno-ekonomicznych osób niepełnosprawnych zamieszkałych na obszarach wiejskich. Dokonano analizy struktury i rodzaju barier aktywności zawodowej, ich przyczyn, struktury oraz związanych z samą ON. Przedstawiono innowacyjny model lokalnego przedsiębiorstwa zatrudniającego osoby niepełnosprawne a także opracowano program kursów e-learningowych, które stanowią szansę na podjęcie pracy przez osoby niepełnosprawne.

[R2] Żbikowski J., Dąbrowski D., Kuźmicki M.: Raport II Sytuacja ekonomiczna oraz warunki bytowe gospodarstw domowych osób niepełnosprawnych zamieszkałych na obszarach wiejskich, Projekt badawczy realizowany ze środków PFRON w latach 2008 – 2012 „Determinanty aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych zamieszkałych na obszarach wiejskich”. Umowa nr 3/4/WRP/B/08 – PSW im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej, 2012, ISBN: 978-83-61044-62-8.
Przedstawiono wielowymiarową analizę warunków bytowych gospodarstw domowych ON ich sytuacji ekonomicznej, a także zasobów gospodarstwa w kontekście uwarunkowań społeczno-ekonomicznych, środowiskowych oraz związanych z samą ON i jej bezpośrednim otoczeniem.

[R3] Żbikowski J., Dąbrowski D., Soroka A., Stelmach M., Kuźmicki M. The barriers to participation in recreational physical activity of the disabled from rural areas of eastern Poland. Abstract Book: The 3rd Annual Conference and 7th Annual Meeting of HEPA Europe, 2011 OCT 11-13, Amsterdam, Holandia.
Analiza głównych czynników wpływających na podejmowanie aktywności rekreacyjnej ON ze wschodnich regionów Polski. Barierami są duże koszty, brak pomocy instytucji i organizacji pozarządowych i najbliższych, uboga oferta rekreacyjna, odległość między miejscem zamieszkania, a miejscem występowania usług rekreacyjnych. Aby sytuacja uległa poprawie należy wzmocnić informację o ofercie rekreacyjnej skierowanej do ON, wyszkolić specjalistyczne kadry do ich obsługi, środowisko musi być dostępne dla ON.

[R4] Bergier J., Dąbrowski D., Żbikowski J.; Conditioning of participation of disabled males and females from eastern regions of Poland in tourism and recreation. Annals of Agricultural and Environmental Medicine 2011, Vol 18, No 2, 350-354.
Niepełnosprawność to poważny problem społeczny, kulturowy i ekonomiczny, którego rozwiązanie wymaga zarówno regulacji prawnych, jak i skoordynowanych działań państwa. Istotnym obszarem działań rehabilitacyjnych jest tworzenie możliwości atrakcyjnego spędzania czasu wolnego, zgodnego z własnymi zainteresowaniami i potrzebami. Na uwagę zasługuje fakt, że mężczyźni silniej niż kobiety podkreślali takie bariery jak brak informacji, oferta pomocy, a kobiety wskazywały na problemy z transportem.

[R5] Żbikowski J., Siedlecka A. Kuźmicki M.: Determinants of tourist activity of people with disabilities living in rural areas. Economic and Regional Studies, 2019, Vol. 12, no. 4, p. 401—417. p-ISSN: 2083-3725 e-ISSN: 2451-182X.
Aktywność́ turystyczna osób z niepełnosprawnością̨ zamieszkująca tereny wiejskie w Polsce dotyczy tylko około 50% badanych. Aktywizacja zawodowa oraz podnoszenie świadomości i rozbudzanie potrzeb turystycznych może przyczynić́ się do zwiększonej aktywności w życiu społecznym, zawodowym i korzystnie wpłynąć́ na relacje w bezpośrednim otoczeniu ON.

CHARAKTERYSTYKA WPŁYWU DZIAŁALNOŚCI NAUKOWEJ, W TYM KTÓREJ WYNIKI SĄ PRZEDMIOTEM KOMERCJALIZACJI, ZE WSKAZANIEM ZWIĄZKU MIĘDZY DZIAŁALNOŚCIĄ NAUKOWĄ A TYM WPŁYWEM ORAZ GRUPY SPOŁECZNEJ BĘDĄCEJ BENEFICJENTEM TEGO WPŁYWU I OBSZARU, NA KTÓRY DZIAŁALNOŚĆ NAUKOWA MA NAJWIĘKSZY WPŁYW

Opracowano rekomendacje oraz konkretne rozwiązania mające na celu zwiększenie aktywizacji zawodowej ON z terenów wiejskich, a tym samym podniesienie poziomu i standardu życia ich oraz gospodarstw domowych, przełamanie barier niemożności w uczestnictwie w procesach edukacyjnych, kulturalnych. W efekcie stworzenie warunków do ich pełnej partycypacji i aktywizacji w życiu społecznym. Interesariuszami byli również pracodawcy, samorząd terytorialny tworzący miejsca pracy i ogólna przestrzeń formalno-prawną dla aktywizacji niepełnosprawnych oraz organizacje zrzeszające i działające na rzecz ON [S1].

Efektem współpracy PSW z PFRON było powołanie dra Jarosław Żbikowskiego do Rady Naukowej kwartalnika „Niepełnosprawność – zagadnienia, problemy, rozwiązania” wydawanego przez PFRON oraz w 2017 zaproszenie dr Jarosław Żbikowskiego do udziału w projekcie „Wdrażanie Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych – wspólna sprawa” realizowanych przez PFON (Polską Fundację Osób Niepełnosprawnych) w obszarze turystyka i kultura fizyczna. Współpraca zaowocowała aktywizacją zawodową i społeczną osób z niepełnosprawnością zamieszkałych na obszarach wiejskich. Współpraca dostarczyła ważnego impulsu do zmian zachowań społecznych środowiska wiejskiego w stosunku do ON. W znaczący sposób przyczyniły się do zidentyfikowania potrzeb dotyczących aktywności zawodowej ON zamieszkałych na obszarach wiejskich, a także do zdefiniowania skutecznych rozwiązań nakierowanych na integrację społeczną, aktywizację zawodową oraz aktywność turystyczno-rekreacyjną osób z niepełnosprawnościami. Przyczyniły się również do budowy sieci podmiotów zaangażowanych w tworzenie i przekazywanie wiedzy, która dostarcza różnym organizacjom informacji na temat dobrych praktyk, informacji rynkowych, porad dotyczących dostępności, a także możliwości kształcenia i szkolenia oraz certyfikacji [S2]

Zrealizowano cykl szkoleń dla 150 osób, przedstawicieli samorządu terytorialnego, służby medycyny pracy, instytucji rynku pracy, organizacji pozarządowych działających na rzecz osób z niepełnosprawnością terenu woj. lubelskiego. Główna problematyka szkoleń skierowana była na podnoszenie umiejętności kadry zarządzającej i pracowników jednostek samorządu terytorialnego, publicznych służb zatrudnienia, służb medycyny pracy, pracowników niepublicznych instytucji rynku pracy w zakresie współpracy z klientem niepełnosprawnym, przełamanie stereotypów w postrzeganiu roli ON w społeczeństwie jako obywateli niższej kategorii.

Wyniki i doświadczenia z pracy ze środowiskiem ON zaowocowały realizacją inwestycji „Uczelnia dostępna dla wszystkich” 2020 i „Z myślą o wszystkich”2021 oraz modernizacją infrastruktury sportowej PSW uwzględniającej wymogi i rekomendacje związane z dostępnością tego typu obiektów do potrzeb osób z niepełnosprawnością.

Od 2017 roku PSW współpracuje ze Stowarzyszeniem „Dobra Wola”. Głównym celem wspólnych działań jest udział w realizacji „Farmy Dobrej Woli”, innowacyjnego ośrodka dla niepełnosprawnych, w którym niesamodzielne osoby znajdą dom, opiekę specjalistów a także dostosowaną dla swoich możliwości pracę [S3].

Bardzo ważnym działaniem, wykorzystującym dorobek badawczo – organizacyjny nauczycieli akademickich PSW jest współpraca z Nadbużańskim Uniwersytetem Ludowym mająca na celu włączenie osób z niepełnosprawnością w proces kształcenia umiejętności związanych z ginącymi zawodami, rękodzielnictwem ludowym. Efektem współpracy było również powołanie na Przewodniczącego Rady Fundacji dr Jarosław Żbikowskiego, nauczyciela akademickiego, który od lat prowadzi i kieruje badaniami związanymi sytuacją osób niepełnosprawnych [S4].

Doświadczenie w organizacji czasu wolnego oraz wnioski i rekomendacje z badań na aktywnością rekreacyjna i turystyczna osób z niepełnosprawnością wykorzystywana jest również w działalności Rotary Club Biała Podlaska, którego członkiem był dr Jarosław Żbikowski. Działalność koncentruje się na pomocy organizacyjnej, finansowej oraz doradczej organizacjom, instytucjom działającym na rzecz osób niepełnosprawnych [S5].

SZCZEGÓŁOWA  CHARAKTERYSTYKA  DOWODÓW WPŁYWU DZIAŁALNOŚCI NAUKOWEJ

[S1] Wykorzystanie wyników badań do inicjatyw legislacyjnych w Senacie RP przez prof. Józefa Bergiera, Rektora Uczelni.
Inicjatywy dotyczyły rekomendacji oraz zmian w projektach ustaw i rozporządzeń dotyczących roli animatora społecznego osób niepełnosprawnych a także zmian w ustawie o sporcie, w tym sporcie osób niepełnosprawnych oraz ustawy o kulturze fizycznej.

[S2] Współpraca z Państwowym Funduszem Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
Efektem współpracy była realizacja wielu przedsięwzięć o charakterze organizacyjnym, społecznym i inwestycyjnym nakierowanych gównie na partycypacje i akceptacje społeczną osób z niepełnosprawnościami ze społeczeństwem.

[S3] Współpraca ze Stowarzyszeniem „Dobra Wola”
Głównym celem wspólnych działań jest udział w realizacji „Farmy Dobrej Woli”, innowacyjnego ośrodka dla niepełnosprawnych, w którym niesamodzielne osoby znajdą dom, opiekę specjalistów a także dostosowaną dla swoich możliwości pracę.

[S4] Współpraca z Nadbużańskim Uniwersytetem Ludowym
Istotnym działaniem, wykorzystującym dorobek badawczo–organizacyjny nauczycieli akademickich PSW jest współpraca z Nadbużańskim Uniwersytetem Ludowym mająca na celu włączenie niepełnosprawnych w proces kształcenia umiejętności związanych z ginącymi zawodami, rękodzielnictwem ludowym. Efektem współpracy było również powołanie na Przewodniczącego Rady Fundacji dr Jarosław Żbikowskiego, nauczyciela akademickiego, który od lat prowadzi i kieruje badaniami związanymi sytuacją ON.

[S5] Współpraca z Rotary Club Biała Podlaska (Polska)
Doświadczenie w organizacji czasu wolnego oraz wnioski i rekomendacje z badań na aktywnością rekreacyjna i turystyczna osób z niepełnosprawnością wykorzystywana jest również w działalności Rotary Club Biała Podlaska, którego członkiem jest dr Jarosław Żbikowski. Działalność koncentruje się na pomocy organizacyjnej, finansowej oraz doradczej organizacjom, instytucjom działającym na rzecz osób niepełnosprawnych.

INFORMACJE, CZY WPŁYW POWSTAŁ W WYNIKU INTERDYSCYPLINARNYCH BADAŃ NAUKOWYCH LUB PRAC ROZWOJOWYCH, ORAZ CHARAKTERYSTYKI ZNACZENIA INTERDYSCYPLINARNOŚCI BADAŃ NAUKOWYCH LUB PRAC ROZWOJOWYCH DLA POWSTANIA TEGO WPŁYWU

W badaniach uczestniczyli przedstawiciele dyscyplin związanych z naukami społecznymi, naukami o zdrowiu, zarządzaniu i organizacji czy nauk technicznych i ścisłych. Zaangażowane były również instytucje oraz organizacje pozarządowe działające na rzecz ON takie jak: Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Turystyczno Krajoznawczego, Wojewódzki Urząd Pracy w Lublinie. To wyjątkowe partnerstwo publiczno–prywatne stworzyło pionierską możliwość realizacji badań o unikalnej wartości. Badania miały również wieloaspektowy wymiar, dotyczyły bowiem samych osób z niepełnosprawnością jak i ich rodzin, bezpośredniego otoczenia społecznego oraz firm i przedsiębiorstw, które zatrudniały i nie zatrudniały osoby niepełnosprawne. Analizowano również możliwości wprowadzenia innowacyjnych form i metod aktywizacji w obszarze edukacji, pracy i czasu wolnego z wykorzystaniem nowoczesnych technologii informatycznych np. e–learning.